‘Hoe gaan we winstgevend naar een circulaire economie?’ was de vraag die centraal stond op het FIAR Congres 2023. Jan Peter Balkenende, in zijn hoedanigheid als voorzitter van de Raad van Advies van Stichting OPEN, hield een hoopvol betoog: “Met circulariteit kan geld verdiend worden, maar er is verandering nodig”. Volgens Balkenende moeten bedrijven hun verantwoordelijkheid nemen en de keuze maken circulair te gaan denken.

In dit artikel gaan we in op het verhaal dat Jan Peter Balkenende hield over de toekomst van circulariteit, tijdens het FIAR Congres 2023 op 5 april jongstleden in Pulchri Studio in Den Haag. Volgens Balkenende is er een groeiend besef dat er iets moet veranderen, zowel in Nederland als in de rest van de wereld. “De ernst van de situatie is nu duidelijker. Iedereen voelt dat het huidige verbruik van materialen zo niet kan doorgaan”, zei Balkenende. “De mondiale agenda van de Verenigde Naties over Sustainable Development Goals (SDG’s) is een belangrijke stap. De doelstellingen worden niet allemaal gehaald, maar het besef is er. Maar er moet nog veel veranderen.”

Circulariteit in bedrijfsmodellen

Een belangrijke noodzakelijke verandering die volgens Balkenende nodig is, is dat duurzaamheid geïntegreerd wordt in bedrijfsmodellen. Zo zal de focus van bedrijven moeten verschuiven van alleen gericht op de aandeelhouders naar álle stakeholders, en dus ook naar de klanten, de werknemers en de maatschappij. Van zo weinig mogelijk geld uitgeven aan grondstoffen, naar het veroorzaken van minimale schade. Balkenende: “Het wezen van verantwoord ondernemen is dat duurzaamheid verankerd is in het bedrijfsmodel. Een bedrijf moet economische en maatschappelijke waarde creëren. Er moet verantwoording worden afgelegd over de financiële, maar ook over de maatschappelijke prestatie. Een bedrijf moet bereid zijn hier eerlijk over te zijn en zich te laten controleren. Daar is moed voor nodig, want de huidige economische theorie moet veranderen.”

Circulaire beweging

Balkenende ziet een circulaire beweging op gang komen en is daar blij mee. Maar het gaat hem niet ver genoeg. “Bedrijven leren van elkaar en worden meer aangesproken op hun gedrag. Op het gebied van andere bedrijfsmodellen gebeurt er veel. De bedrijven die dit goed oppakken hoeven niets te vrezen. Maar als het verhaal niet klopt, is er een probleem.”

Er bestaat voor Nederland een Nationaal Plan Circulaire Economie. De boodschap is volgens Balkenende goed, maar het is onvoldoende helder of de doelen bereikt gaan worden. “De meetbaarheid van de doelen en de voortgang is ingewikkeld. Hiervoor moeten standaarden ontwikkeld worden en er is samenwerking nodig om goede doelstellingen te formuleren.”