Op 10 april 2024 was Steven van Eijck, voorzitter van Stichting OPEN, een van de sprekers op het FIAR Jaarcongres. Zijn presentatie richtte zich op de veranderende maatschappij en de uitdagingen en kansen die dit met zich meebrengt voor verschillende sectoren, met name voor de circulaire economie en verantwoordelijkheid in de elektronicabranche. Dit verslag geeft een samenvatting van de belangrijkste punten uit Steven van Eijck’s presentatie.  

Van Eijck begon zijn presentatie met de constatering dat er een overvloed aan ongebruikte elektronica en andere apparaten is die vaak vergeten worden in huiselijke omgevingen. Hij zegt hierover: “In de afgelopen 10 jaar heeft zich een enorme stijging van 30% voorgedaan.” Met concrete voorbeelden toonde hij aan dat veel consumentenelektronica niet alleen ongebruikt blijft, maar vaak zelfs defect is. Dit leidt tot een aanzienlijke verspilling van waardevolle grondstoffen en energie. Van Eijck benadrukte de verantwoordelijkheid van producenten in de elektronicasector om de inzameling van deze apparaten te bevorderen, aangezien veel ervan niet correct worden afgedankt en verwerkt. Hierdoor gaan herbruikbare en waardevolle grondstoffen verloren. Hij vroeg ook aandacht om niet gebruikte producten en retourgoederen via eenzelfde systematiek als de Voedselbanken ten goede te laten komen aan mensen die op bestaansminimum zitten. 

Hij sprak zich uit tegen de heersende ‘wegwerpcultuur’ en pleitte voor een verantwoorde omgang met elektronische apparaten: “We moeten onze omgang met elektronica en andere producten veranderen. Denk bijvoorbeeld aan het potentieel van gebruiksduurverlenging als strategie om de circulaire economie te bevorderen.”  

Inzameling en recycling

Ook besprak hij de doelstellingen voor de inzameling en recycling van elektronica. Het inzamelingspercentage binnen de consumentenelektronicasector is behoorlijk hoog, met ruim 80%. Dit is een positieve ontwikkeling, vooral gezien de overheidsdoelstelling van 65%. Desondanks benadrukte hij de essentie van samenwerking in de keten tussen producenten, consumenten en andere belanghebbenden om deze doelen te behalen. Van Eijck sprak over Europese initiatieven en is voor innovatieve oplossingen, zoals het aantrekkelijker maken van reparaties en het implementeren van belastingvoordelen voor duurzaam gedrag. Een mogelijke aanpak hiervoor is het verlagen van de BTW op reparatiediensten. Daarnaast worden creatieve oplossingen voorgesteld, zoals belastingaftrek voor reparatiekosten of het verstrekken van vouchers voor reparatiediensten. Dit alles is gericht op het verkleinen van de kloof tussen niet-gebruik en gebruik en dus het bevorderen van duurzame keuzes. 

Door voortdurend te onderzoeken wat nodig is om de gewenste verandering in onze samenleving te bewerkstelligen, blijven we de dynamiek stimuleren. Van Eijck verklaart: “We hebben bijvoorbeeld met het ministerie afgesproken om een beter inzicht te krijgen in reparatie, omdat we erkennen dat naast recycling ook reparatie van essentieel belang kan zijn. Dit is een gezamenlijke uitdaging die we moeten aangaan.” Hij deelde ook informatie over een specifiek onderzoek naar kwikhoudende televisieschermen, waarvoor Stichting OPEN tijdens het Jaarcongres 2023 van FIAR een budget beschikbaar stelde om een scanner te ontwikkelen die kwikhoudende tv’s kan identificeren. Deze benaderingen bieden uitstekende mogelijkheden om samen duurzamere methoden te ontwikkelen voor het beheer van grondstoffen. 

De samenleving is in transitie

De kern van Van Eijcks boodschap ligt in de noodzaak van samenwerking en het aanpakken van de overgangen binnen de circulaire economie. Diverse overgangen, zoals van fossiele naar hernieuwbare energiebronnen en van grondstoffenwinning naar recycling, hebben een aanzienlijke impact op deze economie. Van Eijck benadrukte het onderscheid tussen een tijdperk van veranderingen en een veranderend tijdperk. We leven niet langer slechts in een tijd van transities, maar zien de samenleving zelf in transitie gaan. Hij stelt: “Dit vindt plaats op het moment dat we onomkeerbare processen initiëren waarbij meerdere van deze transities samenkomen en een integraal, realistisch andere wereld creëren dan voorheen het geval was.” 

Ook besprak hij de ontwikkeling van het Nationaal Plan Circulaire Economie, opgesteld door het ministerie. Daarin wordt benadrukt dat de vraag ‘waarom doen we dit?’ steeds beantwoord moet worden. En de complexiteit van het ‘hoe’ wordt onderstreept, aangezien de overheid weliswaar sturing moet geven, maar niet direct betrokken is bij het bouwen van huizen, installeren van computers, of rijden van auto’s. Samenwerking met de EU en Brussel wordt benadrukt om stappen voorwaarts te zetten, met aandacht voor producentenverantwoordelijkheid en ecodesign. Er wordt kritisch gekeken naar doelstellingen, zoals het streven naar een 100% circulaire economie tegen 2050, waarbij de concreetheid van deze doelstellingen wordt betwijfeld. De noodzaak van heldere richtlijnen en acties van de overheid wordt benadrukt om deze doelen te bereiken. 

25 jaar UPV

De Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid (UPV) ondergaat een modernisering met belangrijke mijlpalen voor de komende jaren. In het jubileumjaar van 25 jaar UPV heeft Stichting OPEN het initiatief genomen voor een stakeholder-dialoog, gericht op realistische en ambitieuze doelen. Deze dialoog, gesteund door het ministerie en andere belanghebbenden, zal leiden tot concrete acties die tijdens een conferentie zullen worden gepresenteerd. Tijdens dit evenement op 3 oktober 2024, het UPV-congres van Stichting OPEN, zullen ook successen worden gevierd en showcases worden geopend om de bijdragen van diverse partijen aan de circulaire economie te belichten.

Een oproep tot een circulaire samenleving

Het pleidooi van Steven van Eijck eindigde in een oproep tot een circulaire samenleving. Hij benadrukte dat deze overgang niet slechts draait om economische veranderingen, maar ook om bredere maatschappelijke impact. Van Eijck sloot af met de uitdaging om gezamenlijk aan deze transitie te werken, waarbij differentiatie en verantwoordelijkheid centraal staan.  

Hij is van mening dat, net als FIAR-voorzitter Frank Rozenberg in zijn speech had aangegeven, internationale samenwerking en harmonisatie van regelgeving binnen Europa van belang is. Een gezamenlijke aanpak is essentieel om de circulaire economie op grote schaal te verwezenlijken. Door uniforme regelgeving en beleidsmaatregelen kunnen landen gezamenlijk stappen zetten richting een duurzamere toekomst. “Bovendien moeten we producenten blijven aanmoedigen om duurzame ontwerpkeuzes te maken”, vult Van Eijck aan. 

Van Eijck schetste de behoefte aan concrete acties voor de toekomst. Hij riep op tot het ontwikkelen van duidelijke doelstellingen en strategieën om de circulaire economie te bevorderen. “Dus wij moeten met de overheid, maar ook met andere partijen gaan kijken hoe wij die circulariteit op een hele goede en een hele mooie manier kunnen invullen,” aldus van Eijck. Deze acties omvatten onder meer investeringen in onderzoek en ontwikkeling, het stimuleren van innovatie en het creëren van een gunstig regelgevingskader voor circulaire bedrijfsmodellen. 

Download hieronder de bijbehorende presentatie van Steven van Eijck.